Biết hai ngôn ngữ luôn tốt hơn một

“Hạn chế về ngôn ngữ chính là hạn chế về thế giới.” – Ludwig Wittgenstein

Ngôn ngữ tiếp năng lượng cho não bộ, tạo hình suy nghĩ và có thể giao tiếp một cách phức tạp. Từ vựng, thành ngữ và tiếng lóng hợp thành ngôn ngữ của chúng ta phần lớn sẽ quyết định chúng ta nhìn và hiểu về thế giới như thế nào. Nếu bạn chỉ biết một ngôn ngữ, thế giới sẽ có những hạn chế. Nhưng tro0ng thời đại truyền thông không biên giới và di chuyển toàn cầu này, bạn gần như vẫn bị coi là lạc hậu nếu chỉ biết một ngôn ngữ. Thậm chí cả khi bạn đủ may mắn khi có tiếng mẹ đẻ là một ngôn ngữ quốc tế như tiếng Anh hay tiếng Tây Ban Nha.

Nhưng việc nói được hai thứ tiếng hay thậm chí là nhiều thứ tiếng có phải là tất cả những gì cần phải có? Liệu đó có thực sự mở ra cả thế giới cho chúng ta không khi công cụ dịch thuật của Google có thể làm điều đó chỉ đơn giản với một cú nhấp chuột? Liệu điều đó có khiến nền kinh tế phát triển thành công hơn không? Có giúp ta kiếm được đồng lương cao hơn không? Hay thậm chí có dẫn chúng ta tới một cuộc sống kết nối hơn? Hạnh phúc hơn hay không? Và liệu điều đó, theo như nền văn hóa đại chúng, có phải là bí quyết để ươm mầm những thần đồng?

Thần thoại về đứa trẻ nói hai ngôn ngữ

Não bộ là cơ quan cực kỳ linh hoạt. Từ khi sinh ra cho tới lúc già, não bộ phát triển, thích nghi, học hỏi và ghi nhớ lại. Thậm chí ngay cả sau khi bị thương. Ngôn ngữ là một phần thiết yếu để não bộ hoạt động trong cả cuộc đời. Nhưng cũng như chính não bộ, khoa học vẫn chưa thể đưa ra một hình dung hoàn chỉnh về việc làm thế nào ngôn ngữ có thể truyền tải vào đường liên hệ thần kinh.

Dù người xưa tin rằng những đứa trẻ tiếp xúc với nhiều hơn một ngôn ngữ cuối cùng cũng sẽ bị nhầm lẫn, kém thông minh hơn. Hay thậm chí từng vạch trần là bị tâm thần phân liệt (vâng, mọi người thực sự đã từng tin như vậy). Nhưng trong những năm gần đây, quả lắc lại nghiêng theo chiều ngược lại. Sách báo quảng cáo rầm rộ rằng việc thông thạo hai ngôn ngữ như một chiếc đũa thần biến mọi đứa trẻ thành thần đồng tí hon đa năng.

Hàng chục nghiên cứu, thường được trích trong các ấn bản, đã cho rằng trong nhiều cách khác nhau thì việc học hai ngôn ngữ ở độ tuổi còn nhỏ sẽ giúp cải thiện toàn bộ khả năng nhận thức. Giúp não bộ thích nghi hơn với việc chuyển đổi giữa các nhiệm vụ, tập trung khi đang ở trong môi trường ồn ào, và ghi nhớ mọi thứ. Những nghiên cứu này cho rằng việc học và sử dụng hai ngôn ngữ sẽ giúp não bộ của trẻ nhỏ tốt hơn một cách rõ rệt.

Nhưng khi một nhà nghiên cứu trẻ tuổi tên Angela de Bruin, chính cô là một người nói hai ngôn ngữ, tiến hành tra cứu chi tiết hàng trăm tài liệu nghiên cứu này. Cô đã phát hiện ra rằng những nghiên cứu này thường phóng đại những lợi ích. Và đưa ra những bằng chứng dở dang làm bằng chứng đưa ra kết luận cuối cùng. Quan điểm cho rằng “hai ngoại ngữ sẽ tốt hơn” đã ăn sâu vào nền văn hóa đại chúng. Nhưng lập luận phê bình của de Bruin giải thích nghiên cứu ẩn sâu phía sau cho rằng những lợi ích đó không rõ rệt cũng như không phổ biến như đã từng được báo cáo.

Điều này không có nghĩa là không có lợi ích. Và thậm chí chúng có thể trở nên quan trọng một khi khoa học bắt kịp. Và ngoài các kỹ năng nhận thức thuần túy, lợi ích xã hội có thể quan trọng không kém. Ví dụ, một nghiên cứu gần đây đã kết luận rằng trẻ em song ngữ. Thậm chí những đứa trẻ chỉ đơn thuần tiếp xúc với ngôn ngữ thứ hai, có khả năng diễn giải ý định của người khác tốt hơn. Bằng cách có thể nhìn mọi thứ từ góc độ của họ. Các nhà nghiên cứu suy luận rằng điều này khiến họ đồng cảm hơn và hiểu rõ hơn ý của người nói.

Nghiên cứu này không nói rằng không có lợi ích nào – thậm chí có thể phát hiện ra là rất lớn. Đơn giản là thực trạng nghiên cứu này không khẳng định những lời quảng cáo là đúng. Tuy nhiên, việc học và nói được nhiều hơn một ngôn ngữ thực sự sẽ cho bạn một lợi ích khác. Thậm chí còn lớn hơn: đó là giúp não bộ chúng ta khỏe mạnh suốt cuộc đời.

Sự thật về não bộ biết hai ngôn ngữ

Não bộ, cũng như bất kỳ loại cơ nào khác, cũng ưa hoạt động. Và thực ra là việc thông thạo hai hoặc nhiều ngôn ngữ là một trong những cách tốt nhất giữ cho chúng khỏe mạnh. Và giúp ngăn ngừa quá trình thoái hóa, như chứng mất trí. Thực tế, những người biết hai ngôn ngữ, có những triệu chứng đáng lưu ý của bệnh Alzheimer muộn hơn 5 năm so với người biết một ngôn ngữ và chỉ nói một ngôn ngữ. Đây là khoảng thời gian dài hơn đáng kể so với những gì y dược hiện đại làm được. Đáng ngạc nhiên là lợi ích này cũng đáng lưu ý ngay cả với những người mù chữ.

Biết hai ngôn ngữ thực sự cũng đem lại lợi ích cụ thể cho những người nói hai hoặc nhiều ngôn ngữ ở cấp độ như người bản xứ. Và quan trọng là thay đổi ngôn ngữ thường xuyên hơn. Não bộ của người dân New York có gốc là Puerto Rico sử dụng cả tiếng Tây Ban Nha và tiếng Anh trong cuộc sống thường ngày thực sự nhanh nhẹn và lanh lợi hơn những người biết một ngôn ngữ. Một nghiên cứu của nhóm nghiên cứu người Singgapore lớn lên và sử dụng giọng châu Á chính gốc và tiếng Anh thường đi tới cùng một kết luận. Những người biết hai ngôn ngữ thường không thay đổi ngôn ngữ. Hoặc chỉ sử dụng một ngôn ngữ một cách hạn chế như chỉ ở nhà, cho thấy ít lợi ích hơn rất nhiều.

Điều kiện văn hóa cũng là một thử thách lớn. Do trả lời câu hỏi quan trọng này: Nói nhiều hơn một ngôn ngữ có giúp chúng ta cảm thấy kết nối với thế giới hơn? Hay như Charlemagne đã từng có câu nói nổi tiếng “có một tâm hồn thứ hai” không?

Điểm cộng cho việc biết hai nền văn hóa

Nhiều nghiên cứu ủng hộ quan điểm này. Và chỉ ra rằng những người nói hai ngôn ngữ được điểm cao hơn trong các bài kiểm tra. Cho thấy tư duy cởi mở hơn và nhạy bén hơn về văn hóa cũng như có khoảng thời gian thoải mái hơn khi nhìn mọi thứ ở khía cạnh (văn hóa) khác. Do đó, biết hai ngôn ngữ được coi là khiến mọi người biết hai văn hóa. (Hoặc nhiều văn hóa nếu bạn nói hơn hai ngôn ngữ). Một lợi thế lớn trong thế giới không biên giới ngày nay và có kỹ năng sống còn khi di chuyển. Và làm quen với các nền văn hóa mới cũng như những con người mới.

Ngôn ngữ giúp chúng ta hiểu thế giới này và thậm chí có thể ảnh hưởng tới cách chúng ta nhìn nhận và mô tả thế giới. Theo một nghiên cứu mới đây trên những người nói tiếng Đức và tiếng Anh. Ví dụ, không nghi ngờ gì về việc người nói tiếng Phần Lan và Ả Rập có thể miêu tả thế giới khác nhau. Cuối cùng, người Ả Rập hiếm khi cần 40 từ hoặc ngữ liên quan đến tuyết như người Phần Lan. Và có điểm khác biệt lớn trong cách một người Ả Rập miêu tả. Thậm chí là trải nghiệm, một vùng đất tuyệt vời trong mùa đông. Nếu một người nói cả tiếng Phần Lan và tiếng Ả Rập, không phải hai cách miêu tả thế giới khác nhau sẽ dẫn tới cái nhìn khác và rộng hơn sao?

Điều kiện kinh doanh đối với người biết hai ngôn ngữ

Tuy nhiên, lợi ích của việc biết hai ngôn ngữ không dừng lại ở đó. Các nghiên cứu tại Thụy Sĩ, Anh, Canada và Ấn Độ, cũng như chỉ số thông thạo tiếng Anh EF (EF EPI) nêu bật những thành tựu về tài chính khi biết hai hoặc nhiều ngôn ngữ ở mọi cấp độ.

Ví dụ, một nghiên cứu của Thụy Sĩ ghi rằng người biết nhiều ngôn ngữ ước tính đóng góp 10% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Thụy Sĩ, chứng minh cho việc kỹ năng ngôn ngữ của lao động mở ra nhiều thị trường hơn cho các doanh nghiệp Thụy Sĩ, đóng góp lớn cho nền kinh tế nước này. Mặt khác, tại Anh, chi phí cho việc nước này vẫn khăng khăng giữ tiếng Anh và không chịu đầu tư nhiều vào việc học các ngông ngữ khác ước tính lên tới 48 tỷ bảng Anh mỗi năm, hay làm giảm 3,5 % GDP.

Đối với các doanh nghiệp, kỹ năng ngôn ngữ của lao động – là ngôn ngữ được nói trong thị trường mới mà doanh nghiệp muốn mở rộng. Hoặc tiếng Anh, ngôn ngữ toàn cầu – là yếu tố quan trọng. Trong một nghiên cứu của Bộ phận phân tích của The Economist, được trích trong EF EPI 2014, gần 90 % các nhà quản lý cho rằng truyền thông xuyên quốc gia tốt hơn sẽ giúp cải thiện những yếu tố nền tảng. Trong khi đó một nghiên cứu khác chỉ ra rằng 79% các doanh nghiệp đã đầu tư vào kỹ năng tiếng Anh cho lao động của mình đều tăng doanh số.

Đối với cá nhân, lợi ích của việc thành thạo hai ngôn ngữ hơi khó xác định hơn. Chủ yếu là do còn phụ thuộc vào ngành nghề, vị trí và cấp lao động. Ví dụ, một nghiên cứu tại Canada vào năm 2010 cho thấy những lao động biết hai ngôn ngữ có thu nhập cao hơn 3% -7 % so với đồng nghiệp biết một ngôn ngữ. Nói cả hai ngôn ngữ chính thống của quốc gia này – tiếng Anh và tiếng Pháp – giúp họ có thu nhập cao hơn. Kể cả khi họ không phải nói ngôn ngữ thứ hai khi làm việc.

Tại Mỹ, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nói một ngoại ngữ có thể giúp lương của bạn tăng (ít nhất) là 1,5 – 3,8%, với kỹ năng nói tiếng Đức có giá trị nhất. Do tương đối ít người nói ngôn ngữ này và tầm quan trọng của Đức trong thương mại toàn cầu. Tại Ấn Độ, tầm quan trọng của việc này thậm chí còn lớn hơn. Khi những người nói tiếng Anh trung bình tăng 34% thu nhập cho mỗi giờ làm việc.

Cấp quản lý biết hai hoặc nhiều ngôn ngữ cũng ngày càng có giá và được săn đón hơn. Người tuyển dụng ở công ty đầu ngành cho rằng họ được trang bị tốt hơn để quản lý các mối quan hệ và các nhóm kinh doanh toàn cầu.

Trên cả những lời quảng cáo

Biết hai ngôn ngữ đem lại những lợi ích rõ rệt và rất thực tế. Dù rất hạn chế bằng chứng về việc lớn lên cùng hai ngôn ngữ làm tăng nhận thức ở trẻ. Nhưng việc học và sử dụng thường xuyên ngôn ngữ thứ hai khiến não bộ của chúng ta nhanh nhẹn và khỏe hơn. Hơn nữa, những lợi ích về kinh tế cũng có thể rất lớn. Nói hai ngôn ngữ cũng giúp chúng ta cởi mở hơn và khiến ta cảm thấy kết nối với những nền văn hóa khác và với thế giới. Đâu ai biết được việc biết hai ngôn ngữ có thể tăng cường hòa bình và nhận thức ở cấp độ toàn cầu. Một điều gì đó xứng với những gì quảng cáo.