Độ tuổi nào học ngôn ngữ giỏi?

Mặc dù sự hiểu biết của chúng ta về việc học ngôn ngữ luôn phát triển. Nhưng lầm tưởng dai dẳng về việc trẻ em giỏi hơn nhiều trong việc tiếp thu ngôn ngữ mới và các độ tuổi khác thì gặp khó khăn. Và câu hỏi thường đặt ra là độ tuổi nào học ngôn ngữ giỏi?  Sự thật là mọi người đều có thể học một ngôn ngữ mới, bất kể họ ở độ tuổi nào. Đây là lý do tại sao.

Chúng ta học như thế nào

Học ngôn ngữ là một chức năng thiết yếu của não. Nó cho phép chúng ta hiểu được thế giới của mình. Không được tiếp xúc với ngôn ngữ trong thời thơ ấu, chúng ta lớn lên với khả năng ngôn ngữ rất hạn chế. Những câu chuyện về những đứa trẻ bị bỏ rơi đã chứng minh tầm quan trọng của việc tiếp xúc sớm với ngôn ngữ. Và cái giá mà chúng ta phải trả nếu chúng ta thiếu ngôn ngữ trong những năm đầu tiên. Vậy độ tuổi nào học ngôn ngữ giỏi?

Nhưng trên thực tế, trẻ sơ sinh rất khó nghe và bắt chước các ngôn ngữ mà chúng nghe được ngay cả trước khi sinh. Và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ngay cả khi không có lời nói, trẻ sơ sinh khóc và giao tiếp ‘với giọng điệu riêng biệt’.  Khả năng nói tiếng mẹ đẻ của họ được xây dựng trên nền tảng sâu sắc này. Và khả năng thể hiện bản thân của họ tiến bộ với tốc độ nhanh đáng kinh ngạc trong những năm đầu đời.

Trẻ em có được các kỹ năng ngôn ngữ thông qua một quá trình mà các nhà khoa học gọi là ‘học tập ngầm hiểu’. Đó là tiếp thu và bắt chước những gì chúng nghe được. Họ chỉ đơn giản là tập trung vào việc có được các phương tiện để truyền đạt những gì họ muốn theo cách hiệu quả nhất có thể. Họ không nghĩ về việc học ngôn ngữ – họ chỉ đơn giản là làm điều đó.

Tại sao chúng ta phải học

Trẻ em cũng được chuẩn bị để học một ngôn ngữ nhanh chóng để tồn tại và phát triển. Cả ở nhà và trong xã hội rộng lớn. Mặc dù trẻ em có thể nhận được sự hướng dẫn nhưng về cơ bản chúng vẫn là những người học không có cấu trúc. Trẻ em học qua một quá trình thử và sai liên tục. Những đứa trẻ song ngữ hay đa ngôn ngữ có thể sử dụng một số ngôn ngữ một cách dễ dàng. Thiết lập cho chúng (và bộ não của chúng!) những lợi ích suốt đời.

Nhưng khi nói đến ngôn ngữ, việc học không bao giờ thực sự kết thúc. Và theo nhiều cách, động lực mở rộng tầm nhìn ngôn ngữ của chúng ta chỉ phát triển khi chúng ta già đi. Khi nói đến ngôn ngữ trên thực tế, chúng ta là những người học tự nhiên, suốt đời. Một trong những nghiên cứu lớn nhất về việc học ngôn ngữ từng được thực hiện gần đây đã chỉ ra rằng chúng ta thậm chí mất đến 30 năm để thông thạo tiếng mẹ đẻ. Và trong suốt cuộc đời, chúng ta học thêm từ, học cách diễn đạt mới. Và chọn ra những tiếng lóng mới. Chúng ta phát triển với ngôn ngữ mà chúng ta sinh ra. Phát triển một khả năng tinh vi và sắc thái hơn để thể hiện bản thân trong quá trình này.

Trong một thế giới ngày càng kết nối, chúng ta cũng được thúc đẩy học các ngôn ngữ mới để tham gia vào các cuộc thảo luận toàn cầu. Sử dụng phương tiện truyền thông toàn cầu, thương mại hoặc làm việc quốc tế và phát triển các mối quan hệ và tình bạn xuyên biên giới. Chẳng hạn, nếu không học một ngôn ngữ toàn cầu như tiếng Anh hoặc tiếng Tây Ban Nha, chúng ta có thể cảm thấy mình bị tách biệt với thế giới theo đúng nghĩa đen.

Tại sao bất chấp mong muốn tự nhiên và nhu cầu mở rộng tầm nhìn ngôn ngữ của mình. Chúng ta lại thường do dự trước việc học một ngôn ngữ mới?

Thoát khỏi vỏ bọc – và bước vào thế giới

Người lớn, ngay cả người trẻ tuổi, nói rằng họ quá già để học một ngôn ngữ mới. Và nó quá khó. Nhiều người do dự vì họ không cảm thấy thoải mái khi mắc lỗi trước người khác. Vẫn câu hỏi đó: độ tuổi nào học ngôn ngữ giỏi?

Nhưng việc học một ngôn ngữ mới có thực sự khó hơn khi chúng ta già đi?

Mặc dù một nghiên cứu gần đây của MIT đã kết luận rằng sự trôi chảy gắn liền với việc tiếp xúc trong thời thơ ấu. Ví dụ như nắm bắt các quy tắc của ngữ pháp tiếng Anh. Thực sự có rất ít bằng chứng cho thấy thanh thiếu niên và người lớn học ngôn ngữ kém hiệu quả hơn trẻ nhỏ hơn. Đặc biệt nếu mục tiêu không phải là trình độ bản ngữ lưu loát.

Một số nghiên cứu, bao gồm về những người nói song ngữ Catalan – Tây Ban Nha học tiếng Anh. Thậm chí còn chỉ ra rằng người lớn học nhanh hơn trẻ em.

Nghiên cứu sâu rộng của chúng tôi còn cho thấy rằng người lớn – ngay cả người mới bắt đầu – có thể đạt được tiến bộ nhanh chóng, đặc biệt nếu họ được ‘sống cùng ngôn ngữ’. Joshua Hartshorne, trợ lý giáo sư tâm lý học tại Đại học Boston và là tác giả chính của nghiên cứu MIT, xác nhận điều này. Ông lập luận rằng “Tôi muốn học trong một môi trường ngôn ngữ tự nhiên. “Sống cùng ngôn ngữ” có tác động to lớn – so với sự khác biệt về tuổi tác.”

Phương pháp ‘sống cùng ngôn ngữ’ có hiệu quả. Vì nó làm cho việc học tự nhiên, cần thiết, liên tục và thú vị.

Tìm kiếm cấu trúc

Thông qua trường học, chúng tôi tìm ra những gì phù hợp với người học. Trong khi một số người trong chúng ta học bằng cách lắng nghe. Những người khác cần viết ra giấy và ghi nhớ các quy tắc và công thức. Khi chúng ta trở thành những người trưởng thành trẻ tuổi, chúng ta đã học được cách học.

Cách tiếp cận có cấu trúc hơn này có giá trị sâu sắc khi học một ngôn ngữ mới. Chính xác bởi vì các ngôn ngữ có cấu trúc rất tự nhiên.

Sự chú ý cũng quan trọng. Với cấu trúc nhiều hơn, tập trung hơn và sự chú ý mà trẻ em đơn giản là không có. Antonella Sorace, giáo sư ngôn ngữ học phát triển và là giám đốc của Trung tâm vấn đề song ngữ tại Đại học Edinburgh. Gắn mác ‘học tập rõ ràng’ trái ngược với cách học ẩn ý hơn của trẻ em.

Thực hiện các mục tiêu

Khi chúng ta già đi, các mục tiêu về học tập và nghề nghiệp trở nên rõ ràng hơn. Và có thể giúp thúc đẩy chúng ta nhiều hơn nữa. Ví dụ, chúng ta có thể có động lực để học tiếng Pháp vì muốn trở thành nhà ngoại giao. Trở thành người thông thạo tiếng Anh để có thể có một sự nghiệp quốc tế. Hoặc để trở nên giao tiếp bằng tiếng Hàn vì chúng ta yêu thích K-pop. ‘Lý do tại sao’ là một yếu tố mạnh mẽ trong thành công giống như ‘làm thế nào’.

Kết nối xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc này. Giống như trẻ em, người lớn có khả năng học một ngôn ngữ mới nhanh hơn nếu họ có thể liên kết với những người học khác. Và sử dụng các kỹ năng mới trong môi trường xã hội mang lại nhiều niềm vui hơn.

Như với bất kỳ cuộc hành trình nào. Học một ngôn ngữ sẽ dễ dàng hơn nếu chúng ta biết mình đang hướng đến đâu.

Tránh mắc bẫy trôi chảy

Mục tiêu cuối cùng của việc học một ngôn ngữ mới có phải là sự trôi chảy không? Trở nên hoàn toàn thông thạo một ngôn ngữ mới là điều khó. Và cần có thời gian. Mặc dù một số ngôn ngữ khó học hơn những ngôn ngữ khác. Ví dụ như tiếng Anh tương đối dễ – đạt được sự trôi chảy sau nhiều nỗ lực bền vững và khả năng tiếp xúc. Ngay cả đối với những trẻ em làm điều đó kém ý thức.

Tuy nhiên, việc cố gắng về sự trôi chảy có thể là động lực thúc đẩy. Mặc dù đó là một mục tiêu dài hạn đối với nhiều người. Nhưng tốt hơn rất nhiều đặt ra các mục tiêu thực tế và xác định hơn cho việc học tập. Chẳng hạn như có thể đọc và hiểu ngôn ngữ một cách dễ dàng. Hoặc đơn giản là cảm thấy tự tin trong giao tiếp với những người bạn mới.

Và mặc dù có những mục tiêu cụ thể để thành công đối với bất kỳ người học nào. Thấy được lợi ích của việc học ngôn ngữ theo nghĩa rộng hơn có thể thúc đẩy nhiều hơn nữa.

Hiểu rộng hơn

Việc học ngoại ngữ không diễn ra trong môi trường chân không. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc đắm mình trong một nền văn hoá mới và kết nối với mọi người xuyên biên giới và văn hoá có thể giúp chúng ta sáng tạo hơn.

Thông thạo ngôn ngữ có thể giúp chúng ta hiểu các quan điểm khác nhau. Và có nhiều cách nhìn thế giới khác nhau. Giúp chúng ta đồng cảm và chấp nhận người khác hơn.

Nói nhiều ngôn ngữ hơn cũng có thể giúp chúng ta cảm thấy kết nối hơn với những người khác. Và tạo điều kiện cho chúng ta đi du lịch nhiều hơn, điều đó củng cố niềm tin, như nhiều nghiên cứu được thực hiện trên khắp thế giới cho thấy.

Ở cấp độ cơ bản nhất, học ngôn ngữ cho phép chúng ta giao tiếp và kết nối. Và nhận ra rằng tất cả chúng ta đều giống nhau. Không kể đến mục tiêu và kết quả nhận được. Chúng ta đều biết rằng – không bao giờ có giới hạn tuổi tác cho điều đó.